Οπτικοί Κλώνοι (OptoClones) στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (ΜΒΠ) της Θεσσαλονίκης

OptoClone εικόνας του Αγ.Μάμα (Κύπρος,15^ος αι. μ.Χ.)

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 19 Ιανουαρίου 2014 η έκθεση με θέμα "Η Τιμή του Αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ενας Ακρίτας Αγιος Ταξιδεύει", που οργάνωσε στην Θεσσαλονίκη το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (ΜΒΠ) στα πλαίσια της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης. Την έκθεση επιμελήθηκαν η δρ. Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Διευθύντρια ΜΒΠ και ο δρ. Νικόλαος Μπονόβας, Αρχαιολόγος ΜΒΠ με την συμμετοχή του βυζαντινολόγου δρ. Χριστόδουλου Χατζηχριστοδούλου εκπροσωπώντας την Ιερά Μητρόπολη και τον Δήμο Μόρφου της Κύπρου.

Με αποκορύφωμα το μεγάλο προσκύνημα στον ιερό ναό της Μόρφου, ο Αγιος Μάμας τιμάται στην Κωνσταντινούπολη, την ανατολική Μεσόγειο, την Ελλάδα, την Καισάρεια αλλά και στην δυτική Μεσόγειο με ένα δίκτυο τόπων λατρείας και ναών στην Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Γαλλία με επίκεντρο τον καθεδρικό ναό της Langres στην Γαλλία (όπου φυλάσσεται τμήμα της κάρας του αγίου, λάφυρο των Σταυροφόρων μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204). 

 Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ολογραφίας (ΕΙΟ) ανταποκρίθηκε με χαρά στην διερευνητική πρόσκληση του αρχαιολόγου δρ. Παναγιώτη Καμπάνη του ΜΒΠ και συνέβαλε στην επιτυχία της έκθεσης δημιουργώντας Οπτικούς Κλώνους πρωτότυπων εκθεμάτων που φιλοξενήθηκαν στον προθάλαμο της έκθεσης. Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 23 Οκτωβρίου 2013 από τον ίδιο τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίο με την παρουσία ...

Από την τελετή εγκαινίων

του υπουργού Πολιτισμού & Αθλητισμού κ. Π. Παναγιωτόπουλου, του υπουργού Μακεδονίας Θράκης κ. Θ. Καράογλου, του Α/ΓΕΕΘΑ Μιχ. Κωσταράκου, πλήθους ιεραρχών από Ελλάδα και Κύπρο καθώς και τοπικών αξιωματούχων. 

Η εικόνα του Αγ. Μάμαντα μεταφέρθηκε από την Κύπρο με στρατιωτικό αεροσκάφος, αρχικά στην Ελευσίνα και από εκεί οδικώς στην Θεσ/κη. Η ομάδα τεχνικών του ΕΙΟ φρόντισε για την μεταφορά και εγκατάσταση του απαραίτητου εργαστηρίου ολογραφικής τεκμηρίωσης στους χώρους του Μουσείου, όπου -με την βοήθεια των εκεί εξειδικευμένων συντηρητών- αποτύπωσε in-situ το εικόνισμα σε Οπτικό Κλώνο (OptoClone) διαστάσεων 40x60cm κάνοντας χρήση της πρότυπης ολογραφικής κάμερας ZZZyclops. Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά καταγράφεται αντικείμενο τέτοιων διαστάσεων στα όρια των δυνατοτήτων του υπάρχοντος εξοπλισμού και μάλιστα σε πολλαπλά αντίτυπα, εκ των οποίων ένα παραχωρείται στην Ιερά Μητρόπολη Μόρφου της Κύπρου προκειμένου να αποτελέσει την πλέον τεχνολογικά προηγμένη τρισδιάστατη καταγραφή του θρησκευτικού αυτού κειμηλίου.     

Πέραν της μοναδικής εικόνας του Αγ. Μάμαντος που ταξίδεψε από την Κύπρο ειδικά για την έκθεση αυτή, συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά θρησκευτικά κειμήλια και εικόνες από διάφορες συλλογές, μεταξύ των οποίων ιδιαίτερη θέση κατέλαβε μια "ευλογία"  του 6^ου αι. μ.Χ. που παραχωρήθηκε προσωρινά στο ΜΒΠ από το Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας (ΒΧΜ285, υπεύθ. αρχαιολόγος κ. Α. Τσάκαλος). Το μεταλλικό αυτό αντικείμενο από μόλυβδο είναι ιδιαίτερης αξίας μιας και αποτελεί το μέχρι στιγμής παλαιότερο σωζόμενο, αλλά και μοναδικό για την εποχή του, παράδειγμα του συγκεκριμένου εικονογραφικού τύπου, ο οποίος ενδέχεται να δημιουργήθηκε κατά την παλαιο-χριστιανική περίοδο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Εκεί βρισκόταν το Μαρτύριο του αγίου, από όπου είναι πιθανό να προέρχεται και η συγκεκριμένη ευλογία. Στην κύρια όψη ο άγιος αποδίδεται σε έξεργο ανάγλυφο, φέροντας φωτοστέφανο και καθισμένος στη ράχη λιονταριού που βηματίζει προς τα δεξιά με ανατεταμένη ουρά. Η καθυπόταξη του άγριου θηρίου, που στη συνέχεια του παραστάθηκε πειθήνιο μέχρι την τελευταία στιγμή του μαρτυρίου του, αποτελεί έναν από τους άθλους του αγίου. Στην περιφέρεια του μεταλλίου αναγράφεται η κεφαλαιογράμματη επιγραφή: «ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟC ΜΑΜΑΝΤΟC. ΑΜΗΝ». Στην πίσω όψη διακρίνεται σχεδόν επιπεδόγλυφος ισοσκελής σταυρός με πολύ πεπλατυσμένα και κυρτά τα άκρα των κεραιών του. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο κυρίως, τέτοιου είδους μικρά αντικείμενα μοιράζονταν στους προσκυνητές στα Μαρτύρια και σε μεγάλα κέντρα του. Το συγκεκριμένο αντικείμενο διαμέτρου 5.5 cm συνιστά δωρεά του H. Seyring, διευθυντή του Γαλλικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Βηρυττού προς το ΒΧΜ το έτος 1955.

Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ολογραφίας είχε την ευκαιρία να αποτυπώσει το μοναδικό αυτό αντικείμενο σε Οπτικό Κλώνο κατά την διάρκεια των εργασιών του στο Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας ήδη από τον Αύγουστο του 2013. Και μάλιστα προκειμένου να αποδωθούν σε ένα ολόγραμμα και οι δύο όψεις του, ο ολογράφος του ΕΙΟ Ανδρέας Σαρακηνός κατάφερε να τις καταγράψει σε μια μόνο γυάλινη πλάκα με διπλή έκθεση. Ο Οπτικός Κλώνος της "ευλογίας" εκτέθηκε κι αυτός στον προθάλαμο της έκθεσης στην Θεσσαλονίκη, εγκιβωτιωμένος σε ειδικό κουτί και φωτιζόμενος με το ειδικό φωτιστικό σύστημα που ανέπτυξε το ΕΙΟ με την επωνυμία HoLoFoS, απαραίτητο για την σωστή χρωματική και ρεαλιστική αναπαραγωγή των ολογραμμάτων.

OptoClone ευλογίας του 6^ου αι. μ.Χ

Τα υπερ-ρεαλιστικά ολογράμματα OptoClones αποτυπώνονται πάνω σε ειδικές παγχρωματικές φωτο-ευαίσθητες πλάκες υψηλής ανάλυσης με έναν τρόπο, που μοιάζει με την φωτογραφία στα πρώτα της βήματα. Κατά την διαδικασία ολογράφησης, το ΕΙΟ μεταφέρει τον ειδικό εξοπλισμό του μέσα στις εγκαταστάσεις του Μουσείου, όπου τα αντικείμενα τοποθετούνται πάνω σε ειδική αντι-κραδασμική βάση από τους υπεύθυνους συντηρητές. Στην συνέχεια, τα αντικείμενα φωτίζονται για λίγα δευτερόλεπτα με πολύ χαμηλής έντασης φως λέϊζερ που διέρχεται μέσα από την ολογραφική πλάκα, πάνω στην οποία αποτυπώνεται το φωτεινό κύμα που ανακλά το αντικείμενο. Η ολογραφική πλάκα κατόπιν υφίσταται διαδικασία εμφάνισης και στεγνώματος. Αυτό το μοναδικό αναλογικό ολόγραμμα που προκύπτει, όταν φωτισθεί κατάλληλα, απεικονίζει το αντικείμενο σε πραγματική κλίμακα και με κάθε λεπτομέρεια, σε τέτοιο βαθμό πιστότητας που για τον ανθρώπινο εγκέφαλο δεν ξεχωρίζει σε τίποτα από το πρωτότυπο. Είναι φυσικό οι συνηθισμένες φωτογραφίες των ολογραμμάτων (όπως αυτές που παρουσιάζονται στην σελίδα αυτή) να μην μπορούν να αποδώσουν την πραγματική χρωματική εντύπωση ούτε την αναλυτική λεπτομέρεια με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο παρατηρητής. Οι Οπτικοί Κλώνοι αυτοί δεν χρησιμεύουν μόνον για την εικονική έκθεση έργων τέχνων αλλά και για την αποτύπωση και τεκμηρίωση της κατάστασής τους πριν/μετά την διαδικασία συντήρησης, πριν/μετά τον δανεισμό τους, για την ασφαλή συγκριτική μελέτη τους, για εκπαιδευτικούς σκοπούς αλλά και πλήθος άλλων δυνατοτήτων. (Δέστε το σχετικό άρθρο εδώ).

Εικόνα Αγ.Μάμαντα (Κύπρος-ΜΒΠ)

OptoClone

Ευλογία Αγ. Μάμαντα (ΒΧΜ285)

Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, από τα πιο σύγχρονα μουσεία στην Ελλάδα, προσφέρει μια ολοκληρωμένη εικόνα του Βυζαντινού πολιτισμού μέσα από τις πρωτότυπες εκθέσεις και την πολυσχιδή δραστηριότητά του και είναι καθιερωμένο όχι μόνο για τα μοναδικά εκθέματα των συλλογών του αλλά και για τους πρωτοποριακούς τρόπους παρουσίασης και θεώρησης της καθημερινής ζωής την εποχή του Βυζαντίου. Πρόκειται για το μοναδικό μέχρι στιγμής ελληνικό μουσείο που έχει λάβει ξεχωριστή διάκριση από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2005 όταν βραβεύθηκε ως το καλύτερο μουσείο της Ευρώπης.

Ετσι, οι Οπτικοί Κλώνοι προσέλκυσαν την προσοχή μιας ειδικής μερίδας των επισκεπτών που συνδυάζουν πολιτιστικά ενδιαφέροντα με την σύγχρονη τεχνολογική άποψη. Αλλά και η εικονική περιοδεία της λατρείας του Αγ. Μάμαντος στην Μεσόγειο παρουσιάστηκε με έναν πολύ προχωρημένο τρόπο με την χρήση μιας τρισδιάστατης αυτο-στερεοσκοπικής οθόνης 45'' (χωρίς βοηθητικά γυαλιά), που παραχωρήθηκε από το ΕΙΟ και τοποθετήθηκε στο κεντρικό φουαγιέ του Μουσείου. Το σχετικό εικαστικό ψηφιακό αρχείο κατασκευάστηκε ειδικά για τις ανάγκες της έκθεσης από τον Ανδρέα Σαρακηνό σε συνεργασία και με βάση τις οδηγίες των υπευθύνων της έκθεσης. 

Νίκος Μπονόβας (ΜΒΠ)

Με την ευκαιρία της in-situ ολογράφησης της εικόνας του Αγ. Μάμαντος στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στην Θεσσαλονίκη, δόθηκε η δυνατότητα στο Ελληνικό Ινστιτούτο Ολογραφίας να καταγράψει σε Οπτικούς Κλώνους και έναν μικρό αριθμό από επιλεγμένα πρωτότυπα αντικείμενα μέσα από την μόνιμη συλλογή του Μουσείου.

Αλλά αυτό θα αποτελέσει σύντομα το αντικείμενο μιας ξεχωριστής ενημέρωσης από την θέση αυτή μαζί με νέες ανακοινώσεις αναφορικά με αντίστοιχες συνεργασίες του ΕΙΟ με άλλους πολιτιστικούς φορείς. Εγγραφείτε στο Newsletter μας για να είστε από τους πρώτους που θα μάθουν πολλά και ενδιαφέροντα από τον καταιγισμό δραστηριοτήτων του ΕΙΟ την περίοδο αυτή ...

παρουσία του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Πάνου Παναγιωτόπουλου, του υπουργού Μακεδονίας Θράκης κ. Θεόδωρου Καράογλου, του πρέσβη της Κύπρου, ιεραρχών και αξιωματούχων.